VN slaan alarm over wereldwijde lerarentekorten en roepen op tot actie
Zorg voor concurrerende salarissen, regel inspraak van leraren op onderwijsbeleid, stop met het geven van korte contracten en bescherm de professionele autonomie van docenten. Daarvoor pleiten de Verenigde Naties (VN), die lidstaten oproepen tot actie vanwege de wereldwijde lerarentekorten.
Er ligt sinds begin deze week een VN-rapport, opgesteld door UNESCO en de International Labour Organization (ILO), dat in totaal 59 aanbevelingen doet om het leraarsberoep te versterken. De organisaties roepen op om te investeren in leraren en om hun welzijn prioriteit te geven. De internationale vakbondsfederatie Education International (EI) hoopt dat het een unieke kans is om nu eindelijk verandering teweeg te brengen, alhoewel landen nergens toe gedwongen kunnen worden. Wel is het een belangrijk signaal, omdat er voor het eerst sinds 1966 op hoog niveau naar de rol, positie en status van leraren is gekeken en vooral ook op welke manier overheden ze kunnen ondersteunen.
Voeden van de geest
En dat is nodig, vanwege de wereldwijde lerarentekorten (44 miljoen). Secretaris-generaal António Guterres van de VN haalde, vanwege zijn zorgen hierover, iedereen bij elkaar: oud-ministers, leraren, bonden, voormalige presidenten, academici, studenten en andere betrokkenen. Hij wilde tot een breed gedragen plan komen om de lerarentekorten tegen te gaan. ‘Ik dring er bij alle lidstaten op aan om deze aanbevelingen zorgvuldig in overweging te nemen en te bedenken hoe ze tot uitvoering kunnen komen in hun land’, aldus Guterres. ‘Net zoals leraren ons allemaal steunen, moeten we leraren nu steunen.’ Want, volgens de secretaris-generaal, staan leraren centraal bij het voeden van de grootste ‘bron’ van het land: ‘de geest van de mensen.’
Net zoals leraren en docenten ons allemaal steunen, moeten we leraren en docenten nu steunen
Lange termijn
Daarvoor zijn lange-termijninvesteringen in leraren voor nodig, is één van de conclusies. De VN roept op om het onderwijs te beschermen tegen allerlei bezuinigingsmaatregelen. Landen moeten garanderen dat minimaal 6 procent van hun bruto binnenlands product (bbp) naar het onderwijs gaat (of 20 procent van de totale overheidsuitgaven). Ook moeten leraren een concurrerend salaris op hun loonstroken krijgen, dat overeind blijft in vergelijking met andere beroepen waarvoor dezelfde opleiding nodig is. ‘Fatsoenlijke lerarensalarissen en arbeidsomstandigheden zijn positief gecorreleerd met het welzijn en de professionele status van de leerkracht', zo meldt het rapport. 'Leraren verdienen over het algemeen minder dan personen die beroepen uitoefenen waarvoor een vergelijkbare opleiding en kwalificaties vereist zijn.’
Verder is een goede en een door de overheid gefinancierde lerarenopleiding nodig en waarvoor toekomstige leraren studiebeurzen krijgen. De VN hamert ook op professionele autonomie van leraren. ‘De status en waardigheid van leraren houdt rechtstreeks verband met het vermogen van leraren om invloed uit te oefenen’, zo staat in het rapport. Leraren moeten inspraak hebben op al het beleid, zowel hoe ze het pedagogisch aanpakken, welke technologie zij in hun klaslokaal willen gebruiken, maar ook bij het ontwikkelen van curricula en landelijk beleid. ‘Het beleid van landen moet zorgen voor keuzevrijheid en autonomie voor leerkrachten. Het moet een klimaat van vertrouwen bevorderen.’
De commissie die het rapport maakte wil dat overheden direct stoppen met het inhuren van ongekwalificeerd personeel en het gebruik van korte contracten. De VN roept op om geen korte-termijnoplossingen te bewerkstelligen en te zorgen dat de stem van de leraren in al het beleid is vertegenwoordigd. ‘Het panel bevestigt dat het beleid in het onderwijs moet worden ontwikkeld met de leraren zelf en de organisaties die hen vertegenwoordigen’, zo schrijft EI. Verder moeten scholen inclusieve, veilige en niet-discriminerende omgevingen zijn voor leraren.
Breuk
“Zo’n document met deze inhoud was 15 jaar geleden ondenkbaar”, zegt AOb-bestuurder Jelmer Evers. “Toen was het: innovatie, technologie, decentralisatie en leraren zijn uitvoerend. Nu is alles anders en dit laat een enorme breuk zien met de jaren negentig. Deze uitkomst stuurt de discussie over het nationaal beleid.” De VN ziet ook dat lange-termijninvesteringen van belang zijn. Wij (AOb) dringen daar ook op aan met het Deltaplan dat voor zo’n 15 tot 20 jaar een visie moet uitstippelen. Deze aanbevelingen zijn een goede richtlijn voor dat Deltaplan.”
Dat er nu op hoog niveau een rapport ligt, is belangrijk zegt Evers. “Dit is nu de internationale standaard en het laat heel duidelijk zien dat de inspraak van leraren nodig is en dat zij gaan over hun eigen vak en hun eigen professie kunnen organiseren."
TEKST KAREN HAGEN - REDACTIE ONDERWIJSBLAD - 28 FEBRUARI 2024